चीनमधील भूकंपामुळे मृत्यूचे तांडव
बीजिंग / नवी दिल्ली : चीनच्या तिबेट प्रांतात मंगळवारी सकाळी झालेल्या भूकंपामुळे ५३ जणांचा मृत्यू झाला, तर ६२ जण जखमी झाले. चीनची सरकारी वृत्तसंस्था शिन्हुआने दिलेल्या माहितीनुसार, स्थानिक अधिकारी सतत परिस्थितीचा आढावा घेत आहेत, त्यामुळे मृतांची संख्याही सातत्याने वाढत आहे. या भूकंपामुळे तिबेटमध्ये किमान १२६ जण ठार झाले आणि १८८ जण जखमी झाले. रिश्टर स्केलवर या भूकंपाची तीव्रता ६.८ इतकी नोंदली गेली. मात्र, ‘यूएस जिऑलॉजिकल सर्व्हिस’ने भूकंपाची तीव्रता ७.१ असल्याचे नोंदवले. या भूकंपामध्ये तिबेटमध्ये किमान एक हजार घरे पडल्याची माहिती अधिकाऱ्यांनी दिली.
अहवालानुसार, सकाळी ९.०५ वाजता (भारतीय वेळेनुसार ६.३० वाजता) झालेल्या या भूकंपाचा केंद्रबिंदू तिबेटमधील शिजांग येथे जमिनीपासून १० किलोमीटर खाली होता. भूकंपाचे धक्के नेपाळमध्येही बसले. तेथील अनेक इमारती हादरल्या, तसेच शेकडो घरे पडली. नागरिक जीव वाचवण्यासाठी बाहेर रस्त्यावर पळाले. त्यानंतरही ढिगाऱ्याखाली अनेक जण अडकले असल्याची भीती आहे. नेपाळच्या काठमांडूसह कावरेपालनचौक, सिंधुपालनचौक, धाडिंग आणि सोलुखुंबू जिल्ह्यांमध्येही भूकंपाचे जोरदार धक्के जाणवले.
भारताच्या नॅशनल सेंटर फॉर सिस्मॉलॉजीनुसार, रिश्टर स्केलवर त्याची तीव्रता ७.१ इतकी होती. तर एपी रिपोर्टनुसार, चीनमध्ये भूकंपाची तीव्रता ६.८ इतकी मोजली गेली. त्याचा परिणाम भारतातील नेपाळ, भूतान, सिक्कीम आणि उत्तराखंडमध्येही दिसून आला. सध्या भारतात भूकंपामुळे जीवित वा वित्तहानी झाल्याचे वृत्त नाही.
वृत्तानुसार, भूकंपानंतर मोठ्या प्रमाणात लोक ढिगाऱ्याखाली अडकले आहेत. त्यांची सुटका करण्यात येत आहे. चीनच्या सीसीटीव्हीच्या बातम्यांनुसार, चीनच्या राज्य परिषदेने भूकंपग्रस्त भागात एक टास्क फोर्स पाठवला आहे आणि लेव्हल-३ आणीबाणी घोषित केली आहे.
जेव्हा अपघात इतका मोठा असतो की स्थानिक प्रशासन आणि राज्य सरकार त्याला सामोरे जाऊ शकत नाही तेव्हा लेव्हल-3 आणीबाणी घोषित केली जाते. अशा परिस्थितीत केंद्र सरकार तातडीने मदत पाठवते.
मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, भूकंपामुळे झालेल्या नुकसानीचा अंदाज घेण्यासाठी स्थानिक अधिकारी परिसरातील लोकांशी संपर्क साधत आहेत. भूकंपाचे धक्के इतके तीव्र होते की नेपाळची राजधानी काठमांडू येथे ४०० किमी अंतरावरही त्याचा प्रभाव जाणवला.
आजचा भूकंप हा गेल्या ५ वर्षातील २०० किलोमीटरच्या परिघात नोंदलेला सर्वात शक्तिशाली भूकंप होता. भारतीय आणि युरेशियन टेक्टोनिक प्लेट्स ज्या ठिकाणी आदळतात त्या ठिकाणी भूकंपाचा केंद्रबिंदू आहे. या प्लेट्सच्या टक्करमुळे हिमालयाच्या पर्वतरांगांमध्ये भूकंप लहरी निघतात.
आपल्या पृथ्वीचा पृष्ठभाग प्रामुख्याने ७ मोठ्या आणि अनेक लहान टेक्टोनिक प्लेट्सपासून बनलेला आहे. या प्लेट्स सतत तरंगत राहतात आणि कधीकधी एकमेकांवर आदळतात. अनेक वेळा टक्कर झाल्यामुळे प्लेट्सचे कोपरे वाकतात आणि जेव्हा जास्त दाब येतो तेव्हा या प्लेट्स तुटू लागतात. अशा स्थितीत खालून बाहेर पडणारी ऊर्जा बाहेर पडण्याचा मार्ग शोधते आणि या गडबडीनंतर भूकंप होतो.
भूकंप येतच राहणार असा तज्ज्ञांचा दावा
भूगोलाचे तज्ज्ञ डॉ. राजेंद्रसिंह राठोड यांच्या मते अरवली पर्वतराजीच्या पूर्वेला एक फॉल्ट लाइन आहे. ही फॉल्ट लाइन राजस्थानच्या पूर्व किनाऱ्यावरून जाते आणि धर्मशाळेपर्यंत पोहोचते. यामध्ये राजस्थानमधील जयपूर, अजमेर, भरतपूर या भागांचा समावेश आहे.अरवली पर्वतातील दरडींमध्ये हालचाल सुरू झाल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. आता असे भूकंपाचे धक्के जयपूर आणि आजूबाजूच्या इतर भागातही जाणवत राहतील. जयपूर झोन-२ मध्ये आणि पश्चिम राजस्थान झोन-३ मध्ये येते. यामध्ये भूकंपाचे सामान्य धक्के आहेत.
चीनमधील भूकंपात ८ लाखांहून अधिक लोकांचा मृत्यू
सर्वात प्राणघातक भूकंप १५५६ मध्ये चीनमध्ये झाला होता, ज्यामध्ये ८ लाखांहून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला होता. तीव्रतेच्या दृष्टीने आतापर्यंतचा सर्वात धोकादायक भूकंप २२ मे १९६० रोजी चिलीमध्ये झाला होता. रिश्टर स्केलवर त्याची तीव्रता ९.५ इतकी होती. यामुळे आलेल्या त्सुनामीने दक्षिण चिली, हवाईयन बेट, जपान, फिलीपिन्स, पूर्व न्यूझीलंड, दक्षिण-पूर्व ऑस्ट्रेलियासह अनेक देशांमध्ये भयंकर विध्वंस घडवून आणला. यामध्ये १६५५ लोकांचा मृत्यू झाला, तर ३ हजार लोक जखमी झाले.
