संग्रहित छायाचित्र
रोहित शर्मा आणि महेंद्रसिंह धोनी हे असे कर्णधार आहेत, ज्यांनी भारतासाठी आयसीसी ट्रॉफी जिंकली आहे. दुसऱ्या बाजूला विराट कोहली कर्णधार म्हणून कधीही आयसीसी स्पर्धा जिंकू शकला नाही. मात्र, कर्णधार म्हणून एकंदर कामगिरीचा विचार करता एक लीडर म्हणून तो धोनी आणि रोहित या दोघांपेक्षाही सरस कर्णधार ठरतो. (Happy Birthday Virat Kohli)
मंगळवारी (दि. ५) विराटने वयाची ३६ वर्षे पूर्ण केली. धोनी आणि रोहित या दोघांच्या नेतृत्वाखाली भारताला घरच्या मैदानावर कसोटी मालिकेत पराभवाला सामोरे जावे लागले होते. रोहितच्या नेतृत्वाखाली टीम इंडियाला नुकताच न्यूझीलंडकडून क्लीन स्वीपचा सामना करावा लागला. कोहलीच्या नेतृत्वाखाली असे कधीही घडले नाही. त्याने भारतीय भूमीवर ११ कसोटी मालिकेत टीम इंडियाचे नेतृत्व केले. भारताने या सर्व ११ मालिका जिंकल्या.
कोहलीने २०१५ मध्ये दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध घरच्या मैदानावर पहिल्यांदा संघाचे नेतृत्व केले. अश्विन, जडेजा आणि कोहलीच्या आक्रमक मैदानी रणनीतीच्या बळावर भारताने चार कसोटी सामन्यांची मालिका ३-० अशी जिंकली. येथून कोहलीच्या नेतृत्वाखाली, संघाने घरच्या सर्व कसोटी मालिका जिंकल्या.
कोहलीच्या नेतृत्वाखाली परदेशी संघांनीही भारतात कसोटी अनिर्णित राहणे ही एक उपलब्धी मानली. त्याच्या नेतृत्वाखाली भारताने सात वर्षात फक्त दोन कसोटी गमावल्या, एक २०१७ मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध आणि दुसरी २०२१मध्ये इंग्लंडविरुद्ध. कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारतात पाच कसोटी अनिर्णित राहिल्या, यामध्ये बहुतांश वेळा हवामान परदेशी संघांना अनुकूल ठरले.
क्लीन स्वीप विसरा, कोहलीला घरच्या मैदानावर कधीही मालिका पराभवाचा सामना करावा लागला नाही. याउलट कोहलीने घरच्या मैदानावर न्यूझीलंड, दक्षिण आफ्रिका, वेस्ट इंडिज आणि बांगलादेशविरुद्ध क्लीन स्वीप केले. त्याच्या नेतृत्वाखाली टीम इंडियाने न्यूझीलंडला दोन कसोटी मालिकेत पराभूत केले होते.
२०२१ मध्ये कोहलीने इंग्लंडला कसोटी मालिकेत जवळजवळ पराभूत केलेच होते. पाच कसोटी सामन्यांच्या मालिकेतील पहिल्या चार सामन्यात भारत २-१ ने आघाडीवर होता. कोविड महामारीमुळे २०२२ मध्ये पाचवी कसोटी विलंबाने खेळवण्यात आली. तोपर्यंत कोहलीने कर्णधारपद सोडले होते. जसप्रीत बुमराहच्या नेतृत्वाखाली भारताने पाचवी कसोटी गमावली आणि मालिका २-२ अशी बरोबरीत सुटली.
कोहलीचे कसोटी कर्णधारपदही खूप मोठे आहे. कारण त्याने भारताला परदेशात कसोटी आणि मालिका जिंकायला शिकवले. त्याच्या आधी, टीम इंडियाने सेनेमध्ये एकही कसोटी जिंकली, तर ती एक उपलब्धी मानली जात होती. ऑस्ट्रेलियात पहिल्यांदाच मालिका जिंकण्याआधीही भारताने आठ मालिका गमावल्या होत्या.
विराटनंतर भारताचा दुसरा सर्वात यशस्वी कर्णधार एमएस धोनी होता. त्याच्या नेतृत्वाखाली भारताने ६० पैकी २७ कसोटी जिंकल्या. परदेशात ३० कसोटींमध्ये तो भारताला केवळ ६ वेळा विजय मिळवून देऊ शकला, पण त्याने मायदेशात भारताला अव्वल स्थानावर ठेवले.
धोनीच्या नेतृत्वाखाली भारताने ऑस्ट्रेलियाला घरच्या मैदानावर सलग 8 कसोटीत पराभूत केले. धोनीचा सर्वात वाईट दौरा ‘एसईएनए’ देशांमध्ये होता. तेथे तो फक्त तीन कसोटी जिंकू शकला. २०११ आणि २०१२ मध्ये संघाने इंग्लंड आणि ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध सलग आठ कसोटी गमावल्या. धोनीने ‘एसईएनए’ देशांमध्ये कोहली सारख्या १४ चाचण्या गमावल्या, पण त्याच्याएवढ्या टेस्ट जिंकू शकला नाही.
विराटने जानेवारी २०२२ मध्ये कर्णधारपद सोडले. यामुळे रोहितला टी-२० आणि एकदिवसीयसोबतच कसोटी प्रकारातील नेतृत्वही करावे लागले. याचाच परिणाम असा झाला की भारताने तीन वर्षात पाच घरच्या कसोटीत हरले. न्यूझीलंडविरुद्ध तर भारताने आपल्या कसोटी इतिहासात पहिल्यांदाच ३-० असा क्लीन स्वीप स्वीकारला आहे. रोहितने आतापर्यंत २१ पैकी १२ कसोटी जिंकल्या आहेत. मात्र, घरच्या मैदानावर स्वीकारलेल्या पाच पराभवांमुळे तो २१व्या शतकातील भारताचा सर्वात वाईट कसोटी कर्णधार ठरला आहे.
विदेशात जिंकल्या १६ कसोटी
पूर्णवेळ कर्णधार झाल्यानंतर कोहलीने सिडनीमध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्धची चौथी कसोटी अनिर्णित ठेवली. भारताने मालिका २-० ने गमावली. यानंतर २०१८ मध्ये कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारताने ‘एसईएनए’ देशांमध्ये (दक्षिण आफ्रिका, इंग्लंड, न्यूझीलंड आणि ऑस्ट्रेलिया) भारताने सात कसोटी जिंकल्या. भारतीय संघ आशिया आणि वेस्ट इंडिजमध्ये उर्वरित कसोटी खेळला. कोहलीने त्याच्या नेतृत्वाखाली बांगलादेश, श्रीलंका आणि वेस्ट इंडिजमध्ये १३ कसोटी सामने खेळले आणि ९ जिंकले. येथे संघ फक्त एक सामना हरला, तर तीन कसोटी अनिर्णित राहिल्या, पावसाने तिन्ही सामन्यांमध्ये भारताचे काम बिघडवले. यामध्ये दोन क्लीन स्वीपचाही समावेश आहे.
कोहलीच्या नेतृत्वाखाली टीम इंडियाने ‘एसईएनए’ देशांमध्ये दोन कसोटी मालिका जिंकल्या. एवढेच नाही तर इंग्लंडमधील मालिकाही २-२ अशी बरोबरीत सुटली. बलाढ्य दक्षिण आफ्रिकेत दोन कसोटीही जिंकल्या. कोहली ‘एसईएनए’ देशांमध्ये सर्वाधिक सात कसोटी जिंकणारा आशियाई कर्णधार आहे.
कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारताने २०१८ मध्ये पहिल्यांदा ऑस्ट्रेलियात मालिका जिंकली. कोहलीने पाच वर्षांपूर्वी ऑस्ट्रेलियात कसोटी कर्णधारपदाची कारकीर्द सुरू केली होती. २०२१ मध्ये कोहलीने तयार केलेल्या टीम इंडियाने रहाणेच्या नेतृत्वाखाली ऑस्ट्रेलियात सलग दुसरी कसोटी मालिका जिंकली. वैयक्तिक कारणांमुळे कोहली मालिकेतील केवळ एक कसोटी खेळू शकला.
न्यूझीलंडने दिला विराटलाही ताप
विराट कोहलीच्या नेतृत्वाखालील टीम इंडियालाही न्यूझीलंडचा सर्वाधिक फटका बसला. २०२१ मधील जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिपच्या अंतिम फेरीत न्यूझीलंडने भारताचा पराभव केला. त्याआधी २०२० मध्ये न्यूझीलंडविरुद्ध त्यांच्या घरच्या मैदानावरही भारताला २-० अशा फरकाने पराभवास सामोरे जावे लागले होते.
याशिवाय कोहलीच्या कर्णधारपदाच्या कारकिर्दीत भारताला इतर कोणत्याही कसोटी मालिकेत क्लीन स्वीपचा सामना करावा लागला नाही. याशिवाय कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारताने दोन किंवा अधिक कसोटींच्या सर्व मालिकेत किमान एक कसोटी जिंकली.
कर्णधार विराटची म्हणून सात द्विशतके
फलंदाज विराट कोहलीने प्रत्येक कर्णधाराच्या उपस्थितीत आपली सर्वोत्तम कामगिरी केली, पण जेव्हा तो स्वतः कर्णधार झाला तेव्हा त्याने कसोटी फलंदाजीतील सर्व उणीवांचे रूपांतर यशात केले. विराटठने भारतीय संघाचे नेतृत्व करताना विक्रमी सात द्विशतके झळकावली.
२०१४ मध्ये इंग्लंड दौऱ्यात फलंदाज म्हणून विराटची कामगिरी सरासरी ठरली. परंतु २०१८ मध्ये त्याने यात सुधारणा केली आणि मालिकेत सर्वाधिक धावा करणारा खेळाडू बनला. ऑस्ट्रेलियामध्ये तो दौऱ्यात त्याने धावा केल्या आहेत. त्याने दक्षिण आफ्रिकेतही शतक झळकावले आणि आयसीसीने २०२० मध्ये त्याला दशकातील सर्वोत्तम क्रिकेटपटू म्हणून का निवडले, हे त्याने आपल्या कामगिरीद्वारे सिद्ध केले. कोहली भारताचा चौथा सर्वाधिक धावा करणारा फलंदाजदेखील आहे.
वनडेत विराट किंग अन् चेस मास्टरही
विराट हा दशकातील सर्वोत्तम एकदिवसीय खेळाडूदेखील आहे आयसीसीने त्याला ‘सर्वोत्कृष्ट क्रिकेटपटू’ आणि ‘सर्वोत्कृष्ट एकदिवसीय खेळाडू’ या पुरस्कारांनी गौरवले आहे. २००८ मध्ये पदार्पण केल्यानंतरही विराट अजूनही अव्वल वनडे खेळाडू आहे. मागील वर्षी विश्वचषकात ५०वे एकदिवसीय शतक झळकावून त्याने सचिन तेंडुलकरचा सर्वाधिक एकदिवसीय शतकांचा विक्रम मागे टाकला.
विराट १४ हजार धावांच्या जवळ आहे आणि पुढच्या वर्षी तो सर्वात कमी डावात हा विक्रम करणारा खेळाडू बनू शकतो. एकाच एकदिवसीय विश्वचषकात सर्वाधिक ७६५ धावा करणारा तो एकमेव फलंदाज आहे. त्याला वनडेमध्ये ‘चेस मास्टर’देखील म्हटले जाते. त्याने विजयी लक्ष्याचा पाठलाग करताना सर्वाधिक २७ शतके झळकावली आहेत.
