मुंबई: गौतम गंभीर टीम इंडियाचा मुख्य प्रशिक्षक झाला आहे. बीसीसीआयने याबाबत अधिकृत घोषणा केली आहे. १० दिवसांपूर्वी टी-२० विश्वचषक जिंकून टीम इंडियाचा आयसीसी विजेतेपदाचा दुष्काळ संपवणाऱ्या राहुल द्रविडकडून गंभीर आता पदभार स्वीकारेल. त्यानंतर नवनियुक्त प्रशिक्षक असलेल्या गौतम गंभीरला अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागणार आहे.
विराट कोहली आणि रोहित शर्मासारख्या वरिष्ठ खेळाडूंसोबतच्या त्याच्या केमिस्ट्रीवरही लक्ष असेल. त्याचबरोबर रोहितनंतर नवे नेतृत्व तयार करताना ४२ वर्षीय गंभीरचा कस लागणार आहे. गंभीर २०२७ पर्यंत भारताचा प्रशिक्षक राहील. या कालावधीत भारत आयसीसीच्या पाच स्पर्धा खेळणार आहे. आपल्या संघाला चॅम्पियन बनवण्याचे आव्हान त्याच्यासमोर असेल. याव्यतिरिक्त अनेक आव्हानांना गंभीरला सामोरे जावे लागणार आहे.
सीनियर्ससोबत जुळवून घेणे
रोहित, विराट आणि जडेजा या तीन वरिष्ठ खेळाडूंनी टी-२० मधून निवृत्ती घेतली आहे. मात्र हे त्रिकूट वनडे आणि टेस्ट फॉरमॅटमध्ये खेळत राहतील. रोहित, विराट आणि जडेजा हे दोन फॉरमॅट खेळत आहेत. रविचंद्रन अश्विन दीर्घ काळापासून कसोटी संघाचा भाग आहे. अशा स्थितीत गंभीर या चार सीनियअर्ससाबत कसे जुळवून घेतो, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. वरिष्ठ खेळाडूंची जागा भरून काढण्याचे आव्हानही गंभीरसमोर आहे. जडेजा आणि विराट २०२७ पर्यंत एकदिवसीय आणि कसोटी खेळू शकतात. रोहित आणि अश्विन २०२५ ते २०२७ दरम्यान निवृत्त होण्याची शक्यता आहे. अशा परिस्थितीत संघात असताना वरिष्ठांसाठी सर्वोत्तम पर्याय तयार करण्याचे आव्हान गंभीरसमोर आहे. एकंदरित, गंभीरला वरिष्ठ खेळाडूंसारखे खेळाडू तयार करावे लागतील, जे कठीण परिस्थितीत संघाला विजय मिळवून देऊ शकतील, कारण हे चारही वरिष्ठ खेळाडू गेल्या १२-१३ वर्षांपासून संघाचा कणा आहेत.
न्यूझीलंड, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलियातील कसोटी मालिका
मुख्य प्रशिक्षक म्हणून गंभीरचा कार्यकाळ श्रीलंका दौऱ्यापासून सुरू होणार आहे. या दौऱ्यातील पहिला सामना २७ जुलै रोजी होणार आहे. हा संघ श्रीलंकेत तीन वनडे आणि तीन टी-२० सामने खेळणार आहे. हा दौरा गंभीरच्या कोचिंग करिअरचा पाया रचणार आहे. श्रीलंका दौरा ७ ऑगस्ट रोजी संपेल, त्यानंतर टीम इंडियाचे व्यस्त वेळापत्रक १९ सप्टेंबरपासून सुरू होईल. येथूनच गंभीरचे खरे आव्हानही समोर येणार आहे. २०२५ वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप फायनलमध्ये पोहोचण्यासाठी भारताला पुढील तीन टेस्ट सीरिजमध्ये चांगली कामगिरी करावी लागेल. यापैकी बांगलादेशकडून दोन आणि न्यूझीलंडकडून तीन कसोटी घरच्या मैदानावर होतील. भारत सध्या जागतिक कसोटी मालिकेच्या गुणतालिकेत अव्वल आहे, त्यामुळे संघ पाचही कसोटी जिंकेल अशी अपेक्षा आहे.
नोव्हेंबर ते जानेवारीपर्यंत टीम इंडिया ऑस्ट्रेलियात पाच कसोटी सामने खेळणार आहे. २०१४ पासून भारताने ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध चार कसोटी मालिका जिंकल्या आहेत. भारताने ऑस्ट्रेलियात सलग दोन कसोटी मालिका जिंकल्या आहेत. म्हणजेच ऑस्ट्रेलियात कसोटी मालिका विजयाची हॅटट्रिक करण्याचे आव्हान गंभीरसमोर आहे. या मालिकेचा निकाल भारत सलग तिसऱ्यांदा जागतिक कसोटी मालिकेची फायनल खेळणार की नाही हे ठरवेल. २०२५ ते २०२७ दरम्यान भारत पुन्हा इंग्लंड, न्यूझीलंड आणि श्रीलंकेत कसोटी मालिका खेळणार आहे. या काळात वेस्ट इंडिज, दक्षिण आफ्रिका आणि ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध मायदेशात कसोटी मालिकाही होणार आहेत. २०२७ च्या जागतिक कसोटी मालिकेच्या फायनलमध्ये पोहोचण्यासाठी या मालिका जिंकाव्या लागतील.
नवीन टी-२० संघ तयार करणे
भारताला यंदा टी-२० विश्वचषक जिंकून दिल्यानंतर कर्णधार रोहित, सुपरस्टार विराट कोहली आणि अष्टपैलू जडेजा या तीन दिग्गजांनी या फॉरमॅटमधून निवृत्ती घेतली. भारताचा युवा संघ झिम्बाब्वे दौऱ्यावर पाठवला होता, श्रीलंका दौऱ्यावरही असेच काहीसे पाहायला मिळणार आहे. २०२६ च्या विश्वचषकापर्यंत या फॉरमॅटमध्ये भारताचा सर्वोत्तम संघ तयार करण्याचे आव्हान गंभीरसमोर आहे. याशिवाय, रोहित, कोहली आणि जडेजा यांच्या बदलीची तयारी करावी लागेल, जे पुढील विश्वचषकात टीम इंडियाची धुरा सांभाळतील. गंभीरने दोनदा आयपीएलमध्ये केकेआर संघाला त्याच्या नेतृत्वाखाली आणि एकदा त्याच्या मार्गदर्शनाखाली चॅम्पियन बनवले. टी-२० फॉरमॅटच्या या स्पर्धेतील यशामुळे गंभीरला प्रशिक्षक बनवण्याचा मुद्दा वेगाने वाढला. अशा स्थितीत त्याच्याकडून भारताला विशेषत: या फॉरमॅटमध्ये चॅम्पियन संघ बनवणे अपेक्षित आहे.
ऑल फॉरमॅट कॅप्टन तयार करणे
रोहित शर्माने टी-२० मधून निवृत्ती घेतली आहे. त्याच्या जागी हार्दिक पांड्या या फॉरमॅटमध्ये भारताची धुरा सांभाळण्यासाठी मोठा दावेदार आहे. रोहित २०२५ पर्यंत एकदिवसीय आणि कसोटीत कर्णधार राहणार आहे. एकदिवसीय प्रकारात त्याच्या जागी फक्त ३० वर्षीय हार्दिकला कर्णधार बनवता येईल, पण हार्दिक कसोटी खेळत नाही. अशा परिस्थितीत रोहितनंतर भारताचा कसोटी कर्णधार कोण, याचे उत्तर गंभीरला शोधावे लागेल. टीम इंडियामध्ये तिन्ही फॉरमॅटमध्ये एकाच कर्णधाराचा ट्रेंड बऱ्याच वर्षांपासून आहे. २००८ नंतर महेंद्रसिंह धोनी, २०१७ पासून विराट कोहली आणि २०२२ पासून रोहित शर्माने तिन्ही फॉरमॅटमध्ये भारताचे नेतृत्व केले. हे कायम राहिल्यास टीम इंडियासाठी सर्व फाॅरमॅटकरिता एकच कर्णधार तयार करण्याचे आव्हानही गंभीरसमोर असेल. ऑल फॉरमॅटच्या कर्णधारपदासाठी संघाकडे केएल राहुल, जसप्रीत बुमराह, श्रेयस अय्यर आणि शुभमन गिलचे पर्याय आहेत. कोलकाता नाईट रायडर्सने यंदा श्रेयसच्या नेतृत्वात आयपीएल विजेतेपद पटकावले आहे.
रोहित २०२७ पर्यंत कर्णधार राहिला तर टीम इंडिया चार वर्षे टी-२०त नव्या कर्णधाराच्या नेतृत्वाखाली खेळेल. अशा परिस्थितीत, अशीही अपेक्षा केली जाऊ शकते की गंभीरच्या कोचिंगमध्ये, टीम इंडिया विभाजित कर्णधार बनवण्याची रणनीती देखील स्वीकारू शकते, म्हणजेच प्रत्येक फॉरमॅटसाठी स्वतंत्र कर्णधार. अशा परिस्थितीत टी-२०, वनडे आणि कसोटी या तीन फॉरमॅटसाठी वेगवेगळे कर्णधार असू शकतात.
आयसीसी स्पर्धा जिंकणे
आयसीसी २०२५ ते २०२७ या कालावधीत पाच स्पर्धांचे आयोजन करणार आहे. यामध्ये दोन जागतिक कसोटी अजिंक्यपद मालिका आणि तीन मर्यादित षटकांच्या स्पर्धांचा समावेश आहे. २०२५ मध्ये चॅम्पियन्स ट्रॉफी, २०२६ मध्ये टी-२० विश्वचषक आणि २०२७ मध्ये एकदिवसीय विश्वचषक होणार आहे. आयसीसी स्पर्धांव्यतिरिक्त, या कालावधीत दोन आशिया चषक स्पर्धादेखील होणार आहेत. भारताने आतापर्यंत २००२ आणि २०१३ अशी दोनदा चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकलेली आहे. २०१७ मध्ये अंतिम फेरीत पाकिस्तानकडून पराभूत झाल्याने उपविजेतेपदावर समाधान मानावे लागले होते. आता २०२५ मध्ये पाकिस्तानमध्येच चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकण्याचे आव्हान भारतासमोर आहे.
भारताने २००७ आणि २०२४ मध्ये टी-२० विश्वचषक जिंकला आहे. २०२६ मध्ये या स्पर्धेचे आयोजन भारत आणि श्रीलंका करणार आहेत. त्यावेळी घरच्या मैदानावर भारताला टी-२० विश्वचषक जिंकून देण्याचे आव्हान गंभीरसमोर असेल. एकदिवसीय विश्वचषक स्पर्धेत भारताने १९८३ आणि २०११ मध्ये बाजी मारली आहे. २०२७ मध्ये ही स्पर्धा दक्षिण आफ्रिका, झिम्बाब्वे आणि नामिबिया येथे होणार आहे. गंभीरच्या तीन वर्षांच्या प्रशिक्षकपदाच्या कालावधीतील ही शेवटची स्पर्धा असेल. एकदिवसीय विश्वचषक ही क्रिकेटची सर्वात मोठी स्पर्धा आहे. घरच्या मैदानावर सलग १० सामने जिंकूनही २०२३ मध्ये भारताला हा विश्वचषक जिंकता आला नाही. अशा परिस्थितीत भारतासाठी एकदिवसीय विश्वचषक ट्रॉफी मिळवणे हे गंभीरच्या कोचिंग कारकिर्दीतील सर्वात मोठे आव्हान असेल.
आशिया चषक स्पर्धेत भारत सध्याचा चॅम्पियन आहे. गंभीरच्या कोचिंगखाली टीम इंडिया दोनदा आशिया कप स्पर्धा खेळणार आहे. २०२५ ची स्पर्धा टी-२० तर २०२७ची स्पर्धा एकदिवसीय प्रकारात होणार आहे. या स्पर्धेमुळे विश्वचषक स्पर्धेसाठी आशियाई संघांच्या तयारीलाही बळ मिळेल. अशा परिस्थितीत भारतीय संघाकडून या स्पर्धांमध्येही चांगली कामगिरी करवून घेण्यासाठी गंभीर प्रयत्नशील असेल.
