हवा प्रदूषण रोखण्यासाठी ‘ग्रॅप’ प्रकल्पाची सुरुवात

हवेच्या गुणवत्तेच्या अंदाजावर निरीक्षणाद्वारे होणार ठोस कृती, प्रकल्पासाठी घेतली आहे सी-डॅकची मदत

शहरातील हवा प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी ‘ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲॅक्शन प्लॅन’ (जीआरएपी) प्रकल्पाची सुरुवात केली आहे. या प्रकल्पामध्ये शहराची हवेची गुणवत्ता पद्धतशीरपणे सुधारली आहे याची खात्री करण्यासाठी वास्तविक वेळेमध्ये निरिक्षण प्रणाली, अत्याधुनिक अंदाज आणि तात्काळ अंमलबजावणी यांचा समावेश आहे. सदर प्रकल्पासाठी ‘सेंटर फॉर डेव्हलपमेंट ऑफ ॲडव्हान्स्ड कॉम्प्युटिंग’ या संस्थेद्वारे (सी-डॅक) अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर ग्रॅप उपक्रमात केला जाणार आहे. महानगरपालिकेने हवेच्या गुणवत्तेच्या आव्हानांचा अंदाज, निरीक्षण आणि सक्रियपणे कृती करण्यासाठी महत्वाचे धोरण तयार केले आहे.

महानगरपालिकेने नॅशनल क्लीन एअर प्रोग्राम (एनसीएपी) अंतर्गत हवा शुद्धीकरण प्रणाली, धुके घालवणारी उपकरणे, रस्ता साफसफाई करणारी उपकरणे (रोड वॉशर) आणि पिचकारी आधारित पाण्याचे फवारे असणारी प्रणाली अशा विविध बाबींच्या माध्यमातून हवा प्रदुषित होण्यापासून प्रतिबंध करण्यासाठी प्रयत्न करण्यात येत आहेत.

ग्रॅप प्रणालीद्वारे असे होणार गुणवत्तेबाबत निरिक्षण

ग्रॅप प्रणालीच्या दोन, तीन व चार या टप्प्यांतर्गत सुधारित हवेच्या गुणवत्तेचा अंदाज हे सी-डॅकच्या ‘निर्णय समर्थन प्रणाली’ नुसार लावला जाईल. सुचवण्यात आलेले उपाय किमान १५ दिवसांसाठी किंवा हवा गुणवत्ता निर्देशांकामध्ये लक्षणीय सुधारणा दिसून येईपर्यंत लागू करण्यात येतील. महानगरपालिका सी-डॅकच्या अंदाजानुसार, शहराच्या सर्व भागामधील पीएम २.५, पीएम १०, एनओएक्स, एसओएक्स सारख्या प्रदूषकांवर लक्ष केंद्रित करणार आहे. वाहनांच्या प्रदूषणावर कठोर देखरेख ठेवण्यासाठी महत्वाची यंत्रणा निर्माण केली असून यामध्ये एएनपीआर कॅमेरे आणि प्रत्यक्षरित्या कामावर असणारे कर्मचारी हे प्रादेशिक परिवहन कार्यालय आणि आणि वाहतूक पोलिस यांच्याकडे उपलब्ध असणाऱ्या माहितीच्या आधारे एकात्मिक प्रणालीद्वारे उत्सर्जन नियंत्रण अनुपालन ट्रॅक करतील. औद्योगिक आणि बांधकाम प्रदूषणावर एक पाळत ठेवणारी एजन्सी नेमण्यात आली असून यामध्ये ३२ क्षेत्रीय कर्मचाऱ्यांसह ती आठ वॉर्डांमध्ये, उल्लंघनाच्या सदैव निरीक्षणासाठी तैनात करण्यात आली आहे.

ग्रॅपचा कृती आराखडा

शहरातील हवेच्या गुणवत्तेच्या पातळीनुसार त्यावर उपाय करण्यात येणार आहेत. यामध्ये उपाययोजनांसाठी हवा गुणवत्ता निर्देशांकाचा आधार घेऊन त्याआधारे चार टप्पे करण्यात आले आहेत. टप्पा १ -  (हवा गुणवत्ता निर्देशांक १०१-३००): रस्त्यावरील धूळ नियंत्रित करणे, बेकायदेशीर कचऱ्याची विल्हेवाट लावणे, वाहतूक व्यवस्थापन सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करण्यात येणार. टप्पा २ - (हवा गुणवत्ता निर्देशांक ३०१-४००) : डिझेल जनरेटरवरील निर्बंध, रस्त्यांची स्वच्छता आणि सार्वजनिक वाहतुकीचा प्रचार यांचा समावेश आहे. टप्पा ३ - (हवा गुणवत्ता निर्देशांक ४०१-५००) : अत्यंत प्रदूषण करणारे उद्योग बंद करण्यात येणार, वाहनांच्या प्रतिबंधात्मक क्षेत्र तयार करुन उल्लंघनावर कठोर दंड आकारण्यात येणार. टप्पा ४ - (हवा गुणवत्ता निर्देशांक ५०० हून अधिक) : प्रदूषणाला आळा घालण्यासाठी वाहन बंदी, संभाव्य शाळा बंद आणि कडक दंड लागू करण्यात येणार.

प्रदूषणाबाबत पाळत ठेवण्यासाठी पथकाची गस्त

महानगरपालिकेने ग्रॅप प्रणालीचा एक भाग म्हणून पर्यावरणीय प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी ठोस उपाययोजना सुरू केल्या आहेत. प्रदुषणाबाबत पाळत व दक्षता ठेवण्यासाठी, विविध प्रकारच्या कचरा – संबंधित व पर्यावरणीय उल्लंघनांवर नियंत्रण व गस्त घालण्यासाठी एक समर्पित एजन्सीची नेमणूक करण्यात आली आहे. यामध्ये १ प्रोजेक्ट मॅनेजर, ४ पर्यवेक्षक, २ डेटा एन्ट्री ऑपरेटर आणि ३२ जणांचा प्रत्यक्ष जागेवरील कर्मचाऱ्यांचा व ३९ कर्मचाऱ्यांची नेमणूक करण्यात आली आहे. यामध्ये नेमण्यात आलेल्या एजन्सीद्वारे स्वच्छ इंधन वाहनांचा वापर करून कर्मचाऱ्यांकडून शहरामध्ये रात्र-दिवस गस्त घालण्यात येईल.

ग्रॅप उपक्रमामध्ये अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला असून वास्तविक देखरेख अंमलबजावणी करण्यात येते. यामुळे प्रदूषण होणाऱ्या घटकांवर प्रभावीपणे कारवाई करण्यास मदत होत असून हा प्रकल्प शहराच्या शाश्वत विकासासाठी महत्वाची भूमिका पार पाडतो. शहराला प्रदूषणमुक्त करण्यासाठी सदर उपक्रम म्हणजे प्रशासनाच्या वचनबद्धतेचा पुरावा आहे.

- संजय कुलकर्णी, मुख्य अभियंता, महानगरपालिका

पिंपरी-चिंचवड शहराला प्रदुषणमुक्त करण्यासाठी ग्रॅपसारखा उपक्रम सुरु करणे म्हणजे शहराला प्रदुषणमुक्त करण्याच्या प्रक्रियेमधील एक मैलाचा दगड आहे. प्रगत तंत्रज्ञान, वास्तविक देखरेख आणि नागरिकांचा सहभागासह आम्ही शाश्वत विकासाला चालना देत आमच्या नागरिकांच्या आरोग्याचे रक्षण करण्याचे ध्येय ठेवले आहे. सदर उपक्रम पद्धतशीरपणे प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी तयार करण्यात आला असून मी शहरातील सर्व घटकांना हे अभियान यशस्वी करण्यासाठी आपला सहभाग देण्याचे आवाहन करतो.

-  शेखर सिंह, आयुक्त तथा प्रशासक, महानगरपालिका